رمضان ام‌سال تصمیم گرفته‌ام که ذهنم را از آن‌چه دین می‌پندارم پاک کنم، و قرآن را بخوانم و آن را بفهم‌م. برای همین، از چند روز پیش شروع کرده‌ام به مرور سریع آیات قرآن از ابتدا، و جست‌وجوی اینترنتی پیرامون هرچه که برای فهم قرآن لازم می‌دانم و حداقلِ مورد نیاز می‌پندارم. در خلال همین جست‌وجوها و یادداشت‌برداری‌ها و خلاصه‌کردن‌ها، به نظرم آمد که نتایج جالبی در حال شکل‌گیری است. مثلاً برای فهم یک آیه از سوره حمد، از سه منبع اینترنتی و یک منبع چاپی، تنها یک نصفِ صفحه محتوای جمع‌شده مرا راضی می‌کرد که از آیه عبور کنم و به زعم خودم لایه اول درک قرآن را پشت سر بگذارم. به این فکر کردم که آیا همه همین کار را می‌کنند؟ معلوم است که نه. آیا من خودم در همه عمرم این کار را کرده بودم؟ آن هم نه!. پس چه خوب است که هم تبلیغ این کار تجربه‌شده را بکنم، و هم اگر توفیق بود، نتایج خلاصه‌شده و لقمه‌شده را، متناسب با قالب وبلاگ و یا شاید سایر رسانه‌های سایبری عرضه کنم.
پیش خودم گفتم بگذار یکی دو نمونه پست در بیدق» بگذارم، اگر به نظر مفید و موفق می‌آمد، آن‌وقت فکرهای جدی‌تری برای‌ش می‌کنم. اما اگر نه، از اصرار به انتشار و اشتراک محتوای جمع‌شده‌ام دست می‌کشم و همه را برای خودم نگه می‌دارم :).
برای همین در این پست، مقدمه‌ای برای شروع این کار آورده‌ام؛ نتایج جست‌وجویی که برای آغاز به فهم قرآن لازم می‌دیدم.
ادامه مطلب را ببینید.
برایم مهم بود که بدانم ترتیب سوره‌ها و آیات قرآن چه‌گونه تعیین شده و برای فهم به‌تر قرآن، با چه ترتیبی باید آن را خواند. جست‌وجو کردم. فهمیدم که درمورد تاریخ جمع‌آوری و تدوین قرآن با فرم امروزی اختلاف نظرهایی هست، اما دست آخر، من این نظر را پذیرفتم که نظم فعلی قرآن مورد تأیید پیامبر (ص) بوده و اصلاً با دستور خود ایشان قرآن چنین نظمی یافته است. خب شاید این را ندانید که ترتیب فعلی قرآن مطابق با ترتیب نزول آیات نیست. این موضوع در حدی است که گاهی مثلاً در یک سوره مدنی، آیاتی که در مکه بر پیامبر نازل شده نیز وجود دارد. اگر مهر تأیید پیامبر را بر نظم فعلی قرآن بپذیریم، می‌توان پس و پیش بودن قرآن را به گونه‌ای دیگر هم توجیه کرد. و آن این است که قرآن علاوه بر نزول تدریجی در ۲۳ سال بعثت، دارای نزول دفعی نیز بوده است که این را علاوه بر آیات مربوط به نزول قرآن در شب قدر، از آیات دیگری نیز می‌توان دریافت. بنابراین پس و پیش بودن آیات از نظر ما شاید در حقیقت یک دریافت غلط از واقعیت باشد و این ترتیب، ترتیب نخستین و اصلی قرآن است.
البته در همین منابع اینترنتی مورد مراجعه من، اشاره‌ای هم به کتاب علی (ع) شده بود. کتابی که پس از وفات پیامبر اکرم، توسط حضرت علی (ع) جمع‌آوری شده، و ظاهراً ترتیب آیات در آن نیز مطابق ترتیب نزول تدریجی آیات قرآن بوده است. طبق گفته منابع، در این کتاب علاوه بر آیات قرآن، شأن نزول و تفسیر هر آیه نیز وجود دارد که البته این کتاب اکنون در دست‌رس ما نیست و ظاهراً بین امامان معصوم (ع) دست‌به‌دست شده و اکنون در اختیار حضرت مهدی (عج) است. گفته شده که ترتیب ذکر شده در کتاب علی (ع) برای آیات قرآن، برای تشخیص ناسخ و منسوخ بوده است و ترتیب اصلی قرآن همین الگوی کنونی است. الله اعلم.
من به عمد اسم منبع خاصی را در این نوشته‌ها نیاورده‌ام و احتمالاً در مطالب بعدی هم نخواهم آورد. چراکه سطح این نوشته‌ها را در حد گفت‌وگوهای دوستانه و غیر آکادمیک می‌دانم و نمی‌خواهم ظاهر سنگین متن‌های علمی را به خودش بگیرد. سعی می‌کنم که مطالب دست‌چینی از حرف‌های عمومی پراکنده در منابع گوناگون باشد و به موضوعات چالشی ورود نکنم.
به زودی با اولین آیه از قرآن شروع خواهم کرد، ان‌شاء‌الله.
درباره این سایت